Jakie uprawnienia dodatkowe przysługują pacjentom?
Podczas realizacji recept w aptece pacjenci mogą korzystać z różnych uprawnień dodatkowych, które mają wpływ na ceny leków na receptę, czyli odpłatność leków i finalną cenę, jaką za nie zapłacą. Dla wielu osób skróty takie jak IB, ZK czy PO mogą brzmieć tajemniczo, jednak warto je poznać, by w pełni korzystać z przysługujących praw. W niniejszym artykule wyjaśnimy, co oznaczają poszczególne symbole, komu przysługują i jakie korzyści niosą. Zrozumienie tych zasad może pomóc w świadomym realizowaniu recept i lepszym zarządzaniu wydatkami na leki refundowane. Przejdźmy zatem do omówienia konkretnych przypadków.
Pełna lista uprawnień dodatkowych
W poniższej tabeli znajdziesz wszystkie dodatkowe uprawnienia, które mogą przysługiwać pacjentom podczas realizacji recept. Każde z uprawnień ma swoje specyficzne oznaczenie i przypisane grupy pacjentów, którym przysługują konkretne benefity, czyli niższe dopłaty do leków lub możliwość ich dostania za darmo. Wszystko to wpływa na ceny leków. Dzięki tabeli łatwiej będzie zrozumieć, jakie przywileje są dostępne i kto może z nich skorzystać.
| Symbol uprawnienia | Kogo dotyczy? | Co przysługuje? |
| AZ | Pracownicy zakładów wykorzystujących azbest, którzy do 28 września 1997 r. świadczyli w nich pracę lub obecnie pracujący. | Bezpłatne zaopatrzenia w leki związane z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście |
| IB | Inwalidzi wojenni oraz osoby represjonowane, ich małżonkowie pozostający na ich wyłącznym utrzymaniu, wdowy i wdowcy po poległych żołnierzach i zmarłych inwalidach wojennych oraz osoby represjonowane, uprawnione do renty rodzinnej, a także cywilne niewidome ofiary działań wojennych. | Bezpłatne zaopatrzenie w leki w kategoriach dostępności „Rp” lub „Rpz” oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego objęte refundacją. |
| ZK | Zasłużeni Honorowi Dawcy Krwi, Zasłużeni Honorowi Dawcy Przeszczepu. | Bezpłatnie – do wysokości limitu finansowania – zaopatrzenie w leki objęte refundacją w kategoriach: lek, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrób medyczny dostępny w aptece na receptę oraz zaopatrzenie w leki, zgodnie z wykazem leków określonym przez ministra zdrowia, które mogą stosować w związku z oddawaniem krwi lub szpiku albo innych regenerujących się komórek, tkanek i narządów. |
| IN | Pacjenci inni niż ubezpieczeni, którzy mają prawo do bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej. | Uprawnienia takie jak u osoby ubezpieczonej. |
| IW | Inwalidzi wojskowi. | Bezpłatne – do wysokości limitu finansowania – leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne objęte wykazem leków refundowanych. |
| WP | Żołnierze zawodowi, o których mowa w przepisach ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, w trakcie szkoleń poligonowych i ćwiczeń wojskowych (rejsów, lotów). | Bezpłatne świadczenia zdrowotne i zaopatrzenie w:refundowane leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne dostępne w aptece na receptę;leki recepturowe;określone w przepisach o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej leki oznaczone symbolem OTC (wydawane bez przepisu lekarza) oraz wyroby medyczne i ich wyposażenie. |
| Żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe, kandydaci na żołnierzy zawodowych oraz pełniący służbę przygotowawczą lub służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny. | Są objęci obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego. Bezpłatne zaopatrzenie w produkty lecznicze, wyroby medyczne i ich wyposażenie (inne niż oznaczone znakiem „Rp” – wydawane z przepisu lekarza), finansowane z części budżetu państwa, którą dysponuje minister obrony narodowej. Wykaz produktów leczniczych oznaczonych symbolem OTC i wyrobów wydawanych bezpłatnie oraz sposób i tryb ich finansowania określa rozporządzenie ministra obrony narodowej. | |
| Żołnierze pełniący służbę przygotowawczą oraz członkowie ich rodzin. | ||
| Absolwenci szkół wyższych odbywający przeszkolenie wojskowe oraz członkowie ich rodzin. | ||
| PO | Żołnierze, którzy odbywają zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe oraz pełnią służbę kandydacką, służbę przygotowawczą lub służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny. | Bezpłatne – do wysokości limitu finansowania – zaopatrzenie w leki objęte refundacją w kategoriach: lek, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrób medyczny dostępny w aptece na receptę oraz leki recepturowe. |
| WE | Weterani poszkodowani, których procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30%. | Bezpłatne zaopatrzenie w leki o kategorii dostępności „Rp” lub „Rpz” oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego objęte refundacją, dopuszczone do obrotu na terytorium Polski. |
| S | Osoby po ukończeniu 65. roku życia. | Bezpłatne leki (dotyczy leków wymienionych w części D2 wykazu leków refundowanych). |
| DZ | Osoby do 18. roku życia. | Bezpłatne leki (dotyczy leków wymienionych w części D1 wykazu leków refundowanych). |
| C | Kobiety od momentu stwierdzenia ciążydo 15 dni po planowanej dacie porodu. | Bezpłatne leki (dotyczy leków wymienionychw części E wykazu leków refundowanych). |
Czy uprawnienie może wpisać jedynie lekarz?
Uprawnień jest sporo, ale pewnie zastanawiacie się, kto może nanieść odpowiednie oznaczenia literowe na receptę? To, kto może wpisać dodatkowe uprawnienie pacjenta na recepcie, zależy od rodzaju uprawnienia. Lekarz ma możliwość wpisania każdego z nich. W niektórych przypadkach, np. przy “C”, czyli lekach dla kobiet w ciąży część lekarzy potrzebuje specjalnego zaświadczenia, o czym informowaliśmy w innym artykule z serii. Farmaceuta również może nanieść uprawnienie na receptę, jednak tylko w przypadku wybranych symboli. Farmaceuta nie może samodzielnie dopisać takich uprawnień jak: S, C, DZ, WP oraz WE. Niestety aptekarz nie zaznaczy darmowego leku dla seniora. One muszą być wpisane wyłącznie przez lekarza. Innym wyjątkiem jest też oznaczenie “IN”, które nie jest typowym uprawnieniem, a jedynie potwierdzeniem prawa do świadczeń. Ono może zostać naniesione również tylko przez lekarza. Warto o tym pamiętać, aby uniknąć nieporozumień podczas realizacji recepty i mieć pewność, że uprawnienie zostanie prawidłowo uwzględnione.
Uprawnienie dodatkowe | Kto jest uprawniony do wpisania na recepcie? | |
| Lekarz | Farmaceuta | |
| AZ | TAK | |
| IB | TAK | |
| ZK | TAK | |
| IN | TAK | NIE |
| IW | TAK | |
| PO | TAK | |
| WP | TAK | NIE |
| WE | TAK | NIE |
| S | TAK | NIE |
| DZ | TAK | NIE |
| C | TAK* | NIE |
*Zobacz zasady w naszym artykule.
Uprawnienia a wymagane dokumenty
Jak w takim razie potwierdzić to, że konkretne uprawnienia nam przysługują? Aby móc skorzystać z uprawnień dodatkowych, pacjent musi przedstawić odpowiednie dokumenty zarówno lekarzowi przed wystawieniem recepty, jak i farmaceucie przed jej realizacją. Dokumenty te potwierdzają prawo pacjenta do określonych ulg i zniżek, zapewniając, że przepisywanie i wydawanie leków przebiega zgodnie z przepisami. W poniższej tabeli znajdziesz zestawienie dokumentów, które uprawniają do korzystania z poszczególnych uprawnień. Dzięki temu będziesz świadomy tego, o jakie dokumenty musisz się postarać, aby korzystać z przysługujących ci uprawnień.
| Uprawnienie dodatkowe | Wymagane dokumenty |
| AZ | Dokument, który potwierdza zatrudnienie w dniu 28 września 1997 r. lub przed tą datą w zakładach wymienionych w załączniku 4 Ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U.2020.1680). |
| IB | książka inwalidy wojennego (wojskowego);legitymacja osoby represjonowanej;zaświadczenie wydane na wniosek osoby uprawnionej przez Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych;legitymacji cywilnej niewidomej ofiary działań wojennych;zaświadczenie o prawie do renty rodzinnej wydane przez organ emerytalno-rentowy. |
| ZK | legitymacja „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi”;legitymacja „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”. |
| IW | książka inwalidy wojskowego. |
| PO | książeczka wojskowa;legitymacja służbowa;legitymacja weterana;legitymacja weterana poszkodowanego;dokument potwierdzający wymagane uprawnienia żołnierza lub pracownika. |
| WP | służbowa legitymacja. |
| WE | legitymacja weterana poszkodowanego z uszczerbkiem powyżej 30%. |
| IN | Farmaceuta nie weryfikuje przed realizacją recepty. Prawo potwierdza lekarz. |
Podsumowanie
Uprawnienia dodatkowe to ważna kwestia podczas realizacji recept, gdyż mogą obniżyć koszty leków refundowanych lub zapewnić pacjentom darmowy dostęp do niektórych preparatów. Każde uprawnienie przysługuje określonym grupom pacjentów, a przy ich realizacji wymagane są odpowiednie dokumenty. Lekarz może wpisać wszystkie uprawnienia, natomiast farmaceuta ma ograniczone możliwości. Aptekarz nie może wydać bezpłatnie leku dla seniora, jeśli nie widnieje takie uprawnienie. Podobnie jest w przypadku darmowych leków dla kobiet w ciąży. Z naszego artykułu dowiesz się, jakie są rodzaje uprawnień, dla kogo są przeznaczone i jakie dokumenty należy okazać, aby z nich skorzystać.
Bibliografia:
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2020 r.w sprawie recept (Dz.U.2023.487).
- Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U.2020.1680).
- Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz.U.2024.248).
- Ustawa z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz.U.2023.1100).
